Online retailers werken aan circulaire businessmodellen

ShoppingTomorrow is het innovatieprogramma van Thuiswinkel.org waarin online retailers samen belangrijke thema’s in de sector verkennen en kennis ontwikkelen. Eén van de thema’s is de circulaire economie. De Europese overheid wil dat we in 2030 de helft minder grondstoffen gebruiken. Dat lukt alleen door onze huidige lineaire ketens circulair te maken, zodat grondstoffen langer in omloop blijven en niet meer op de afvalberg belanden. “De online retailsector ligt de komende jaren onder het vergrootglas van de overheid. Om de duurzaamheidsdoelstellingen te halen, moet we nu aan de slag”, vertelt Frits van den Bos, manager innovatie bij GS1 Nederland.

GS1 Nederland is sponsor van de ShoppingTomorrow expertgroep die zich het afgelopen jaar over het thema circulair shoppen heeft gebogen. “Bedrijven gebruiken onze standaarden - zoals barcodes - nu vooral om nieuwe producten te identificeren. Maar hoe gaat dat straks als ze producten terug op de markt willen brengen? Hebben we extra data over die tweedehands producten nodig? En hoe onderscheiden we die producten van nieuwe exemplaren en wat betekent dat voor onze standaarden? Dat zijn vraagstukken waarover wij meer willen leren en daarom participeren we actief in ShoppingTomorrow, legt Van den Bos uit.

Nieuwe circulaire businessmodellen

Om de huidige lineaire ketens circulair te maken, moeten we producten slimmer ontwerpen en gebruiken (refuse, rethink, reduce). We moeten de levensduur van de producten en hun onderdelen verlengen (re-use, repair, refurbish, remanufacture, repurpose). En als dat allemaal niet mogelijk is, is het zaak de gebruikte grondstoffen opnieuw in te zetten (recycle, recover).

Voorbeelden van circulaire businessmodellen bestaan er al volop. In de bluepaper die de community half oktober heeft gepresenteerd, staat het voorbeeld van Nike Grind. Sportschoenen die consumenten inleveren, haalt Nike in speciale fabrieken uit elkaar om de materialen te hergebruiken voor nieuwe schoenen. Van den Bos noemt nog meer voorbeelden. “Denk aan Decathlon, waar je de kampeeruitrusting na je vakantie weer kunt terugbrengen. Of aan een fietsabonnement, waarbij je een te klein geworden kinderfiets inruilt voor een groter exemplaar. De ingeleverde fiets wordt zo nodig gerepareerd, zodat een volgend kind weer erop kan fietsen.

Van productnummers naar serienummers

Ook met reparatie van producten kan volgens Van den Bos een goede boterham worden verdiend. Maar dan moet het wel mogelijk zijn om een professioneel en schaalbaar proces op te zetten, zodat ook grote aantallen producten snel, efficiënt en goed gerepareerd kunnen worden. “Of het nu gaat om verhuur, tweedehands of reparatie: al deze businessmodellen hebben hun eigen uitdagingen. Bijvoorbeeld op het gebied van identificatie en data: Kan ik iedere fiets individueel identificeren en heb ik alle productinformatie die nodig is voor dat proces?”

GS1 wil deze circulaire businessmodellen graag faciliteren. “Wij merken nu al dat het niet langer voldoende is om alleen een productnummers te gebruiken. Eigenlijk zouden we ook een batchnummer aan de barcode willen koppelen. Of een serienummer, zodat we elk individueel exemplaar van een kinderfiets kunnen volgen tijdens gebruik en reparatie. Daarom zijn we nu gestart met het vervangen van barcodes door QR-codes van GS1, waar dat eenvoudig mee kan.”

Vliegwiel Circulair Shoppen

Het resultaat van de verkenning naar circulair shoppen staat in de bluepaper. Daarin is onder meer het Vliegwiel Circulair Shoppen opgenomen, een instrument dat retailers kunnen gebruiken om de ontwikkeling van circulaire businessmodellen te versnellen. Het instrument laat zien waar de bedrijven aan (kunnen) werken met hun partners. “In november komt de community bij elkaar om te bespreken hoe we verder gaan. We willen dat vliegwiel binnen bedrijven daadwerkelijk op gang brengen door iedereen te overtuigen van de noodzaak.”

In de praktijk brengen

Vervolgens is het zaak om daadwerkelijk de samenwerking met ketenpartners op te zoeken en circulaire businessmodellen in de praktijk te brengen. Dat begint onder meer met het opzetten van efficiënte reparatie- en verhuurprocessen en het reduceren en herbruikbaar maken van transportverpakkingen. Als GS1 zouden we graag actief participeren in een traject waarin bijvoorbeeld reparatie plaatsvindt. Wat heb je daarvoor nodig? Welke data wordt daarbij vastgelegd? En hoe zet je dat product dan weer in de markt? Daarover willen we graag meedenken en adviseren over hoe GS1 oplossingen daar een bijdrage aan kunnen leveren.”

Digital Product Passport

De Europese Unie komt met wetgeving waarin staat dat elk product een Digital Product Passport moet krijgen. Daarin staat bijvoorbeeld uit welke materialen het product is opgebouwd en hoe het gerepareerd of gerecycled moet worden. “Hoe dat paspoort precies eruit ziet, is nog niet duidelijk. We aangehaakt bij CIRPASS, een collectief van organisaties dat in Europa meedenkt over de ontwikkeling van een Digital Poduct Passport en welk data daarvoor nodig is. We volgen de discussies dus op de voet en denken actief mee.”

Koppelen aan QR-code

Voor het koppelen van een product aan het bijbehorende Digital Product Passport kan de QR-code van GS1 worden gebruikt. Deze QR-code komt op het product zelf, zodat die tijdens en na de levensduur kan worden gescand. “De inhoud van de QR is een GS1 Digital Link webadres waarin de GS1 productidentificatie is opgenomen. Daardoor kan deze ene QR-code verwijzen naar verschillende informatiebronnen. De scanapplicatie bepaalt in welke bron gezocht wordt en naar welke informatie. Zoals bijvoorbeeld het Digital Product Passport of een instructie om vlekken uit je nieuwe bank te halen.  

Al van start in de textiel en schoenen

GS1 is een ‘learning expedition’ gestart over het Digital Product Passport. “We hebben met partijen uit de textiel- en schoenen gekeken hoe zo’n paspoort eruit zou kunnen zien. En tegen welke uitdagingen we aan lopen als we informatie over reparatie of recycling daarin willen opnemen. Voor één van de deelnemende bedrijven hebben we een voorbeeld van een paspoort gemaakt. Dan wordt het opeens heel erg concreet.”

---------------------------------------------

GS1 heeft de ambitie om bedrijven verder te helpen in de transitie naar een circulaire economie en participeerde naast de ShoppingTomorrow groep over Circulair shoppen in 2030 in de werkgroep Nieuwe Due Diligence wetgeving: ben je er klaar voor?